Мөрөөдлийн үзүүрт боссон оньсон барилга

Нийслэл хотод өнгө нэмсэн бас нэгэн барилга нээлтээ хийгээд удаагүй байна. Эзнийх нь хэлснээр  олон давхар шилэн барилгуудын дэргэд “сүргүй эд”. Харин архитектур, загвар хийцийн  хувьд дэлхийн ганцхан хэрнээ цомхон барилга. 160 гаруй оньс орсон 6 давхар энэ жижиг барилгад Монголын “Оюун ухааны музей” оршдог.
Жил гаруйхны өмнө 2 давхар байсан энэ барилга 6 давхар болсны “нууц”-ыг хуваалцахаар захирал, Монгол улсын урлагийн гавьяат зүтгэлтэн З.Түмэн-Өлзийтэй уулзсан юм.
“Газар олдохгүй, аргаа бараад охин минь өөрийн юм үнэгүй хойно хуучин байсан 2 давхар ягааныхаа дээр 4 давхрыг барьсан нь энэ” гэсээр угтсан. Хуучин ягааныгаа ч олж авах гэж “хөлөө барсан” гэнэ. Хүнд үзүүлчих олон зүйл байсаар байтал тэдгээрийгээ олигтойхон дэлгэчих газаргүй байх шиг хэцүү зүйл үгүй биз.
Өөрийн гэсэн музейн барилгатай болох гэж 1988 оноос эхлэн уулзаагүй дарга, ороогүй албан газаргүй явсан ч улсаас ямар нэгэн тусламж авч чадалгүй 2002 онд өөрсдийн бололцоогоор анхны барилгаа худалдан авчээ.  Музейн үйл  ажиллагаа өргөжөөд ирэхийн хэрээр 2 давхар хуучин барилгадаа багтахаа байж.
2 жилийн өмнөөс дахин 15*15 харьцаатай жижигхэн газар олгооч гэж улсын байгууллагуудын үүдийг сахиж, өдөр алсгалгүй явсан ч Улаанбаатарт эзэнгүй газар гэж үгүй байжээ. “Хөөрхий дарга хүүхдүүд ахад нь туслана гэдэг юм. Даанч газар бүр эзэнтэй болохоор яалтай. Хүний юмыг булаалтай биш. Тэгээд ч над шиг өвгөнд газраа булаалгах хүмүүс ч бас биш байсан даа.” хэмээсэн.
Ингээд л өөрт байгаагаа яаж ашиглаж болохыг удтал бодсны эцэст даацын багана босгож,  хуучин байшингийнхаа дээр барилга барихаар шийджээ. Нийслэлийн Ерөнхий төлөвлөгөөний газарт очиж санаагаа хэлтэл хуучин байшиндаа нөлөөлөхгүйгээр барилга барьж болохыг мэргэжлийн хүмүүс зөвлөжээ.

Гадна хана, хаалгандаа оньс орсныхоо хувьд ч, хүнд даацын тулгуур баганан хөлтэй, газраас ийм өндөрт баригдсаныхаа хувьд ч шинэ байр  нь Монголдоо анхдагч болсон. Үүнийгээ дагаад зураг төслийг нь гаргах архитекторийг олох гэж бүтэн жилийн нүүр үзсэн гэдэг. Барилгын зураг гаргана гэсэн болгонд хандсан ч хийгээд өгчих хүн олдохгүй их л уджээ. Цөхрөлтгүй хайсны эцэст З.Түмэн-Өлзий гуайг эртнээс эчнээ таних Ш.Төрбат архитектор туслахаа амлан хэдэн сараар уйгагүй ноцолдсоны хүчинд барилгаа  барих зурагтай болсон байна.
Өнгөрсөн 6-р сард газраа ухаж барилгын ажлаа эхлүүлж байсан энэ хамт олон 5 сарын дараа улсын коммист хүлээлгэн өгч, 12-р сард музейгээ дэглэн үйл ажиллагаагаа эхлүүлж чаджээ. Харин өнгөрсөн 4-р сард албан ёсны нээлтээ хийсэн билээ.
“Ах нь музейгээ нээгээд 24 жил, оньсон тоглоом оролдоод 59 жил болохдоо төр засгаас нэг ч төгрөг авч үзээгүй. Харин сая шинэ байрны нээлтийг ССАЖЯ-аас зохион байгуулж өглөө. 150 гаруй хүн ирсэн маш сайхан арга хэмжээ болсондоо” гэж хэлэхдээ З.Түмэн-Өлзий гуай их л баяртай байсан. Барилгын ажил өдөр шөнөгүй хийж байхад тав тух алдууллаа гэж нэг ч удаа гомдоллоогүй хорооллынхоо оршин суугчдад, хэдийгээр хяналт шалгалт хийх гэж ирсэн ч хандивын хайрцагт нь мөнгө хийнэ гэж зүтгэсэн бүх шатны барилгын хяналтын байцаагч, Мэргэжлийн хяналтынханд ч талархал илэрхийлэхээ мартаагүй юм. Музейг нь үзэж, оньсон тоглоомуудыг нь худалдан авсан хүмүүсийг бүгдийг нь музейн ивээн тэтгэгчид хэмээгээд тэдэнд хандан“гялайлаа” гэж дамжуулж өгөхийг гуйсан юм.
Эднийх тэрбум төгрөгийн зээл банкнаас авч шинэ байраа барьжээ. Орлого олохоосоо илүүтэй гарах гарлага ихтэй соёлын салбарт ийм хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийнэ гэдэг зоригтой алхам. Энэ тухай З.түмэн-Өлзий гуай “Ах нь их мөрөөдөмтгий хүн, өөрийн гэсэн музейн барилгатай болно гээд гаргасан анхны загвараа газар дээр босгоё гэтэл 18 тэрбум төгрөг болохоор байна гэж мэргэжлийн хүмүүс хэлж байсан. Хэдэн жилийн хойно бас нэгэн барилгын загварыг гаргаж байсан. Мөн л овоо хэдэн төгрөгт хэрэгтэй болсон. Энэ загварууд  хэдийгээр барилга болоогүй ч би өөрийн гэсэн оньсон музейн барилгатай болох мөрөөдөл маань биеллээ. Үүнээс илүү сайхан зүйл үгүй гэж бодож байна” хэмээсэн. Үнэхээр ч мөрөөдлөө биелүүлэх шиг сайхан зүйл орчлонд бий гэж үү.
Оюун ухааны музей дэргэдээ “Оньсхон” нэртэй цэцэрлэгтэй. Ард түмнийхээ уламжлалт оньсон тоглоомоор өдөржин тоглодог энэ цэцэрлэгт хүүхдээ өгөх эцэг эхчүүд сүүлийн үед олон болжээ. Мөн тэдний шаардлагаар бага сургууль байгуулах болж, энэ намраас элсэлтээ авахаар болсон байна.
З.Түмэн-Өлзий гуай зорилготой, зорьсондоо тууштай байгаарай гэж захисан. Энэ үгний үнэн мөнийг ухаарсан хүний үг хэмээн хүлээж авав.
 Монголын бүх хүмүүс зорилготой. Бас зорьсондоо хүрэх болтугай.

Сэтгүүлч П.Өлзийням